Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV)
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι ένας επιθηλιότροπος ιός ο οποίος μολύνει το πλακώδες επιθήλιο. 40 υπότυποι του ιού αυτού μολύνουν τα γεννητικά όργανα και τις περιοχές μετάπτωσης του πλακώδους επιθηλίου του δέρματος στο κυλινδρικό επιθήλιο του πεπτικού και του ουρογεννητικού σωλήνα. Στα σημεία αυτά προκαλούν θηλωματώδεις εκβλαστητικές βλάβες. Ορισμένοι ογκογόνοι υπότυποι του ιού HPV (16, 18, 33, 35 κλπ.) ενσωματώνονται στο DNA των κυττάρων ξενιστών και προκαλούν επίπεδες προκαρκινωματώδεις βλάβες οι οποίες μπορούν να εξελιχθούν σε πλακώδη καρκινώματα. Η περισσότερο γνωστή καρκινωματώδης βλάβη που προκαλεί ο HPV είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Ο ιός HPV προκαλεί νεοπλάσματα του πέους, του πρωκτού, του λάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας και των αμυγδαλών. Ο ιός HPV εντοπίζεται συχνά σε καρκίνους του πνεύμονα. Αναφέρεται ότι εμπλέκεται και στον καρκίνο του μαστού.
Ο ιός HPV είναι ένας συχνός ιός και αναφέρεται ότι μολύνει περίπου το 80% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού. Ο ιός αυτός μεταδίδεται συχνότατα με τη σεξουαλική επαφή αλλά η χρήση των προφυλακτικών προστατεύει μερικώς από τη μόλυνση. Υπάρχουν όμως ισχυρές ενδείξεις ότι μπορεί να μεταδοθεί και με μολυσμένα χέρια ή αντικείμενα. Στον πρωκτό, ο ιός αυτός μεταδίδεται πολύ συχνά με τη σεξουαλική επαφή, οπότε η συχνότητα του ιού είναι πολύ μεγάλη στον πληθυσμό που έχει πρωκτικές επαφές. Ωστόσο, υπάρχουν τεκμηριωμένες έρευνες σε πληθυσμό ετεροφυλοφίλων ανδρών που δίδουν ποσοστά 12-24% μόλυνσης στον πρωκτό από τον ιό HPV.
Επιθήλια
Στα επιθήλια, ο ιός εγκαθίσταται στα κερατινοκύτταρα και ειδικά στα κύτταρα της βασικής μεμβράνης, στα σημεία όπου υπάρχουν μικροτραυματισμοί. Η περιοχή της μετάπλασης μεταξύ πλακώδους και κυλινδρικού επιθηλίου είναι ασταθής και ευάλωτη στη μόλυνση. Στον πρωκτό, ο ιός μπορεί να παραμείνει ανενεργός, ειδικά εάν υπάρχει ικανοποιητική κυτταρική ανοσία στον ξενιστή. Σε αντίθετη περίπτωση, ο ιός διεισδύει μέσα στα κύτταρα, πολλαπλασιάζεται και προκαλεί θηλωματώδεις εξωφυτικές βλάβες (θηλώματα- κονδυλώματα). Χαρακτηριστικά είναι τα κύτταρα με ευρεία ανώμαλη περιπυρηνική άλω (κοιλοκύτταρα).
Ορισμένοι υπότυποι του HPV που ενσωματώνονται στο DNA του κυττάρου -ξενιστή προκαλούν αυξημένη αγγειογένεση και επίπεδες βλάβες που χαρακτηρίζονται από δυσπλαστικά κύτταρα και ανώμαλα αγγεία. Αυτές οι βλάβες μπορεί να εξελιχθούν σε ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία και τελικά σε διηθητικό πλακώδες καρκίνωμα. Η νόσος Bowen στον πρωκτό αποτελεί μορφή υψηλόβαθμης δυσπλασίας στο περιπρωκτικό δέρμα.
Στην περιοχή του πρωκτού, ο ιός HPV ενοφθαλμιάται στο περιπρωκτικό δέρμα, ενώ ο καρκινογόνος υπότυπος 16 συνήθως ενοφθαλμιάται στην ζώνη μετάπλασης του πρωκτού. Η ζώνη μετάπλασης εκτείνεται περίπου 12 mm κεντρικά της οδοντωτής γραμμής και είναι η δυναμική περιοχή όπου το πλακώδες επιθήλιο επεκτείνεται στο κυλινδρικό επιθήλιο του εντερικού σωλήνα.
