Τα πρωκτικά αποστήματα προέρχονται συνήθως από τα συρίγγια. Η μόλυνση σε ένα εσωτερικό στόμιο μέσα στον πρωκτό είναι η βασική αιτία. Εάν δεν υπάρχει στόμιο, η φλεγμονή οφείλεται σε ιδρωταδενίτιδα που είναι συχνή στους καπνιστές και τους παχύσαρκους, ενώ επίσης και να προκληθεί από διείσδυση τρίχας. Τα αποστήματα και τα συρίγγια με εσωτερικό στόμιο σπανιότερα οφείλονται στην νόσο Crohn, σε τραυματισμό, καρκίνο, εκκολπωματίτιδα και σε ξένο σώμα. Άλλες σπάνιες μορφές είναι τα μετεγχειρητικά συρίγγια μετά από εγχείρηση pouch.

Το συρίγγιο πρωκτού (περιεδρικό ή περιπρωκτικό συρίγγιο) είναι μία παράπλευρη επικοινωνία μεταξύ ενός φανερού στομίου στο δέρμα με ένα στόμιο μέσα στον πρωκτό (αιτία του συριγγίου) που μπορεί να παρομοιασθεί με μία σήραγγα. Η σήραγγα αυτή μπορεί να διαπερνά τους σφιγκτήρες.

Το απόστημα πρωκτού αφορά την οξεία, απότομη και επώδυνη φάση ενώ το συρίγγιο πρωκτού είναι η μακροχρόνια και σχετικά ανώδυνη φάση με εκροή πύου από το στόμιο του. Τα περισσότερα αποστήματα πρωκτού θα αφήσουν πίσω τους ένα συρίγγιο.

Τα συρίγγια εμφανίζονται συνήθως μετά από διάνοιξη (αυτόματη ή χειρουργική) ενός περιεδρικού αποστήματος.

Εάν δεν αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι διακλαδώσεις ή το πρωκτικό στόμιο, τα συρίγγια επανεμφανίζονται. Εάν γίνει διατομή των σφιγκτήρων στο υψηλά συρίγγια ή έστω κάποιος κακός χειρουργικός χειρισμός, υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης ακράτειας κοπράνων.

Τα συρίγγια που περιλαμβάνουν σημαντικό τμήμα των σφιγκτήρων του πρωκτού λέγονται υψηλά ή διασφιγκτηριακά. Στα συρίγγια αυτά υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να εμφανιστεί ακράτεια κοπράνων μετά από μια διάνοιξη συριγγίου. Αυτό συμβαίνει γιατί η κλασική διάνοιξη μπορεί να τραυματίσει τους σφιγκτήρες. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορούν να εφαρμοστούν οι συνηθισμένες τεχνικές.

Η διεθνώς αναγνωρισμένη θεραπεία για τα χαμηλά περιεδρικά συρίγγια είναι η διάνοιξη του συριγγίου. Τα χαμηλά συρίγγια είναι αυτά που διαπερνούν πολύ μικρό τμήμα του έξω σφιγκτήρα.

Προεγχειρητικά πρέπει να γίνει λεπτομερής χαρτογράφηση του συριγγίου με το 3D ενδοπρωκτικό υπερηχογράφημα. Εξάλλου, η μαγνητική τομογραφία δεν αποτελεί ιδανική επιλογή μιας και τα αποτελέσματα της είναι συχνά ασαφή και δεν επεξηγούνται επαρκώς.

Η θεραπεία των συριγγίων είναι πάντοτε χειρουργική. Η χορήγηση αντιβιοτικών συγκαλύπτει προσωρινά την φλεγμονή με κίνδυνο επανεμφάνισης του αποστήματος σε μεγαλύτερη έκταση. Στο τέλος, αργά ή γρήγορα ο ασθενής θα πρέπει να χειρουργηθεί ώστε να απαλλαγεί από το πρόβλημα.

Η χαρτογράφηση των συριγγίων διευκολύνει το χειρουργό να αποκτήσει μια σαφή εικόνα για το είδος, την ανατομία και την πορεία του συριγγίου. Η εξέταση είναι ιδιαίτερα απαραίτητη στις γυναίκες που πάσχουν από συρίγγια, επειδή οι σφιγκτήρες είναι αδύναμοι (κατασκευή, τραυματισμός από τοκετούς). Η εξέταση έχει σημαντική θέση στις συχνές περιπτώσεις ατελούς θεραπείας και επανεμφάνισης των συριγγίων. Μετά από λεπτομερή χαρτογράφηση των συριγγίων, η χειρουργική επέμβαση είναι σαφώς πιο ασφαλής και αποτελεσματική.

Με την χαρτογράφηση εντοπίζονται η αιτία του συριγγίου (πρωκτικό στόμιο), η πορεία του (εντοπίζονται όλες οι διακλαδώσεις) και η ανατομική σχέση του συριγγίου με τους σφιγκτήρες (πρόληψη της ακράτειας κοπράνων).

Η ακριβής εντόπιση ενός αποστήματος-συριγγίου (χαρτογράφηση) επιτυγχάνεται με το τρισδιάστατο ενδοπρωκτικό υπερηχογράφημα ή τη μαγνητική τομογραφία. Από την 20ετή εμπειρία στο πρωκτολογικό ιατρείο, πιστεύουμε ότι το 3D ενδοπρωκτικό υπερηχογράφημα εντοπίζει την ανατομία και την θέση του συριγγίου με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια, σε σύγκριση με τη μαγνητική τομογραφία.

Εάν το περιεδρικό απόστημα οφείλεται σε στόμιο μέσα στον πρωκτό (όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές), η αιτία του αποστήματος παραμένει και μετά τη διάνοιξη του. Έτσι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επανεμφάνισης του. Επίσης τα αποστήματα που οφειλονται στην ιδρωταδενίτιδα επανεμφανίζονται συχνά.

Τα περιπρωκτικά αποστήματα που συνήθως εκδηλώνονται ξαφνικά μέσα σε λίγες μέρες, προκαλούν έντονο πόνο, πρήξιμο γύρω από τον πρωκτό και κάποιες φορές πυρετό και ερυθρότητα. ο πόνος μπορεί να γίνει πολύ έντονος. Στα συρίγγια υπάρχει έκκριση πύου ή αίματος από ένα εξωτερικό πρωκτικό στόμιο (ή περισσότερα) που προκαλεί δυσοσμία. Το στόμιο αυτό μπορεί να ανοιγοκλείνει.

Η θεραπεία του περιεδρικού αποστήματος είναι πάντοτε η άμεση χειρουργική παροχέτευση. Η αντιβίωση απλώς «κουκουλώνει» το απόστημα, το οποίο σύντομα επανέρχεται βαρύτερο και πιο εκτεταμένο. Αντιβίωση χορηγείται μόνον όταν το απόστημα δεν μπορεί να εντοπισθεί ελλείψει του ενδοπρωκτικού υπερηχογραφήματος πρωκτού. Εάν δεν παροχετευθεί χειρουργικά το απόστημα μπορεί να προκληθεί σηψαιμία.